بیماری های مغزی علت بیماری هیدروسفالی در جنین چیست؟
علت بیماری هیدروسفالی در جنین به دلیل تجمع مایع مغز و نخاعی اضافی در مغز است؛ مایع مغزی نخاعی به طور مداوم از طریق بطن های مغز تولید شده و در تمامی بخش های مغز در جریان است و بدین طریق از دو عضو مهم بدن یعنی مغز و نخاع محافظت می کند. اما این کار در صورتی به درستی انجام می شود که مقدار مایع درون مغز در حالت تعادل باشد اما در صورتی که فشار مایع مغزی و نخاعی بیش از مقدار طبیعی خود باشد در این صورت این مایع به جای محافظت از مغز، به بافت های اطراف مغز آسیب می رساند و موجب اختلال در عملکرد مغز می شود که به چنین اختلالی هیدروسفالی می گویند.
هیدروسفالی می تواند در هر سن و هر جنسیتی رخ دهد اما شیوع آن در نوزادان تازه متولد شده و بزرگسالان بالای 60سال بیشتر است. بزرگی بیش از حد سر یکی از رایج ترین علائم هیدروسفالی در نوزادان است که علت بروز چنین اتفاقی نیز تجمع مایع مغزی و نخاعی درون بطن ها و حفرات مغزی است. مشکلات ژنتیکی، ابتلا مادر به سرخجه و نقایص عصبی از جمله مهم ترین علت بیماری هیدروسفالی در جنین است.
آسیب به بافت مغز یکی از اصلی ترین نتایج تورم و افزایش مایع مغزی و نخاعی است و در صورتی که به موقع درمان نشود اختلالات ذهنی و تکاملی و فیزیکی شدیدی را برای نوزاد به وجود می آورد.
بیماری هیدروسفالی در جنین چیست با چه علائمی همراه است؟
هیدروسفالی در لغت به معنای آب در سر است و به افزایش بیش از حد مایع مغزی و نخاعی درون بطن های مغز دلالت دارد. مایع مغزی و نخاعی به طور طبیعی از ناحیه بطن های مغز تولید می شود و پیوسته در نواحی اطراف مغز جریان دارد تا از این طریق مواد موردنیاز سلول های مغز را فراهم کند همچنین این مایع در مغز، وظیفه محافظت از مغز و نخاع را نیز برعهده دارد. البته در برخی افراد مقدار مایع مغزی و نخاعی در حالت طبیعی باقی نمی ماند و شرایطی هستند که موجب افزایش مقدار طبیعی مایع مغزی و نخاعی می شوند که این شرایط شامل:
- اختلال در روند جذب مایع مغزی و نخاعی
- تولید بیش از حد مایع مغزی و نخاعی از شبکه کوروئید
در صورتی که هر یک از این اختلالات رخ دهد و مایع مغزی و نخاعی بیش از مقدار طبیعی در مغز جریان داشته باشد در این صورت گفته می شود بیمار به عارضه هیدروسفالی دچار شده است.
احتمال ابتلا به هیدروسفالی در تمامی سنین وجود دارد و هر شخصی در هر سنی ممکن است به این بیماری دچار شود؛ اما شیوع آن در نوزادان و افراد مسن بیشتر است. مهم ترین مشخصه هیدروسفالی در جنین تازه متولد شده بزرگ شدن غیر معمول سر نوزاد است. از آنجایی که مغز نوزاد از انعطاف خیلی بالایی برخوردار است و برای جای دادن مایع اضافی نیاز به فضای بیشتری احتیاج دارد؛ استخوان جمجمه شروع به بزرگ شدن می کند و سر نوزاد بیش از حالت طبیعی بزرگ دیده می شود.
علت هیدروسفالی در جنین
علت هیدروسفالی در جنین هنوز به طور کامل مشخص نشده است اما اغلب محققان بر این باورند که علت اصلی بروز چنین عارضه، وجود یک نقص عصبی و ژنتیکی در جنین است. وجود نقص عصبی موجب می شود ستون فقرات جنین بسته نشود و جنین به بیماری هایی همچون اسپینا بیفیدا یا انسفالوسل دچار شود و نتیجه چنین اختلالاتی تجمع مایع اضافی در مغز و بیماری هیدروسفالی است.
بروز برخی عفونت ها در دوران بارداری از جمله دیگر علت هایی هستند که ممکن است موجب هیدروسفالی در جنین شود. اما با این وجود همچنان علت اصلی هیدروسفالی را مشکلات ژنتیکی و اختلالات کروموزمی در جنین می دانند. اینگونه نوزادان پس از به دنیا آمدن به مشکلات جدی دچار می شوند از این رو هر چه سریعتر باید تحت درمان قرار بگیرند از جمله علائم و مشکلاتی که نوزاد تازه متولد شده ، مبتلا به هیدروسفالی را تهدید می کند شامل:
- افزایش سریع اندازه سر
- بی تابی و گریه مکرر
- خواب آلودگی شدید
- تشنج بدون علت
- استفراغ شدید و مکرر
در صورتی که هیدروسفالی پس از تولد رخ دهد علت بروز آن به دلایلی همچون:
- ابتلا نوزاد به مننژیت یا عفونت دستگاه عصبی مرکزی
- خونریزی در مغز نوزاد تازه متولد شده
- زخم ها ایجاد شده در سر نوزاد قبل و بعد و یا در طول زایمان
- تومورهای موجود در دستگاه عصبی مرکزی
تشخیص هیدروسفالی در جنین
بعد از سه ماهه اول بارداری، بیماری هیدروسفالی زمانی که جنین هنوز در رحم مادر است، از طریق سونوگرافی تشخیص داده می شود. از این رو به این طریق با تشخیص به موقع می توان از بروز بیماری هیدروسفالی پیشگیری کرد. پس از تولد جنین، بیماری هیدروسفالی از طریق موارد زیر تشخیص داده می شود:
تشخیص از روی ظاهر نوزاد تازه متولد شده
عموما نوزادانی که با عارضه هیدروسفالی متولد می شوند؛ مبتلا به سرها و جمجمه های بزرگی هستند که پس از تولد کاملا مشخص است و پزشک با اندازگیری دور سر نوزاد تا حدودی این بیماری را در نوزاد تازه متولد شده تشخیص می دهد. همچنین با گذشت زمان نوزاد ممکن است به علائمی همچون استفراغ مکرر، بی قراری و تشنج های بی علت نیز دچار شود.
سونوگرافی از مغز
در این روش تشخیصی از امواج صوتی با فراکانس بالا برای دستیابی به تصاویری از مغز استفاده می شود. البته از این روش بیشتر در مورادی که ملاج و درزهای جمجمه نوزاد هنوز باز است، استفاده می شود.
سی تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری
تصویربرداری سی تی اسکن به کمک اشعه ایکس صورت می گیرد. اشعه ایکس تصویر مقطعی از مغز و بزرگ شدن بطن های مغز به طور کامل نمایش می دهد. البته به دلیل ضررها و عوارض اشعه ایکس این روش خیلی کم به فرد نشان داده می شود.
ام آر آی یا تصویربرداری روزنانس
از روش تصویربرداربرداری ام آر آی جهت ارزیابی میزان و شدت مایع تجمع یافته در مغز استفاده می شود. از آنجایی که در روش تصویربرداری ام آر آی از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می شود از این رو از این روش بیشتر در تشخیص نوع عارضه در کودکان و نوزادان استفاده می شود.
هیدروسفالی جنین درمان دارد؟
خوشبختانه هیدروسفالی جزو بیماری هایی است که قابل درمان است و از طریق روش های متداولی می توان به درمان این اختلال پرداخت. اما در صورت درمان نشدن می تواند منجر به آسیب مغزی و از دست رفتن توانایی ذهنی و جسمی نوزاد شود. از جمله روش های درمان هیدروسفالی در جنین شامل:
جراحی شانت گذاری
جراحی شانت گذاری یکی از رایج ترین راههای درمان بیماری هیدروسفالی در جنین است که به سیستم زهکشی معروف است. شانت، لوله ای منعطف و بلندی است که مایع اضافی را از مغز به خارج از بدن انتقال می دهد. این جراحی توسط جراح مغز و اعصاب صورت می گیرد به این صورت که جراح یک سمت لوله را در یکی از بطن ها و سمت دیگر آن را در ناحیه شکم قرار می دهد. عموما نوزادان مبتلا به هیدروسفالی تا آخر عمر نیاز به سیستم شانت خواهند داشت.
بیشتر در مورد تخصص دکتر علیرضا شیخی بدانید:
جراحی آندوسکوپی هیدروسفالی
جراحی آندوسکوپی هیدروسفالی یکی از روش های جراحی کم تهاجمی است که به منظور تخلیه مایع مغزی و نخاعی و کم کردن فشار از روی مغز و جمجمه انجام می شود. از جراحی آندوسکوپی یا ونتریکوستومی زمانی استفاده می شود تمامی روش های غیرجراحی همچون دارو درمانی و ... تاثیری در روند بهبودی بیمار نداشته باشد. اما در صورتی که فشار و میزان مایع مغزی و نخاعی زیاد باشد در این صورت جراحی آندوسکوپی به منظور پیشگیری از آسیب به مغز هر چه سریعتر باید انجام شود.
جدیدترین مقالات: