ضایعه نخاعی کمر

نخاع طناب بلندی است که از هزاران عصب و با انشعابات متعدد ساخته است به گونه ای که در هر دقیقه میلیون ها پیام با بالاترین سرعت خود را از مغز و به واسطه عصب های نخاع به کل بدن می رسانند.

ضایعه نخاعی کمر، عارضه دردناکی است که همه زندگی فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار می دهد و زمانی رخ می دهد که اعصاب و قسمت های نخاع دچار آسیب دیدگی شوند. این عارضه موجب تغییرات دائمی در عملکرد حسی و حرکتی بدن بیمار می شود از این رو فرد مبتلا به آن به فلج در اندام های تحتانی دچار می شود.

ضایعه نخاعی به دلایل ضربه ای  همچون آسیب دیدگی در مهره ها، رباط ها و دیسک های مهره های کمر ایجاد می شود که آسیب ها به دنبال تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع و آسیب های ورزشی ایجاد می شود از این رو زمانی که مهره ها در معرض فشار قرار بگیرند و دچار شکستگی شوند؛ قطعه شکسته شده مهره کمر ممکن است در طناب نخاعی فرو برود و بر نخاع و ریشه های عصبی اطراف آن آسیب وارد کند. که این علاوه بر اینکه سبب فلج و بی حسی در اندام ها می شود فرد مبتلا به ضایعه نخاعی را به  اختلالاتی شدیدی همچون اختلال در کنترل ادرار، دردهای عضلانی و شدید و اختلال در عملکرد جنسی مبتلا می کند.

متاسفانه در حال حاضر روشی برای درمان ضایعه نخاعی وجود ندارد. اما دردها و اسپاسم های حاصل از ضایعه نخاعی با کمک روش هایی همچون دارو درمانی، فیزیوتراپی و جراحی درد تسکین می یابد.

ضایعه نخاعی کمر چیست؟ با چه علائمی همراه است

عصب های موجود در ناحیه کمر، بخش های پایینی خود یعنی باسن، شکم، دستگاه تناسلی و پاها را تحت کنترل خود دارد. از این رو در صورتی که نخاع  این ناحیه از ستون فقرات دچار آسیب شود، در عملکرد و کارکرد مهم نخاع کمر یعنی پیام رسانی به اندام های تحتانی بدن اختلال ایجاد می شود.

دستگاه عصبی به داشتن نورون ها و دو عضو مهم یعنی مغز و نخاع، کنترل و هماهنگی کل بدن را برعهده دارد؛ زمانی که دستگاه عصبی به درستی کار می کند به طور مداوم سینگال ها یا پیام هایی را از طریق عصب ها و انشعبات نخاع به تمامی اجزای بدن می فرستد؛ ضایعه نخاعی کمر چنین فرآیندی را تحت تاثیر قرار می دهد و در صورتی که نخاع به طور کامل آسیب ببیند و یا در اصطلاح قطع نخاع رخ دهد در این صورت با اینکه مغز دائما در حال ارسال پیام هایی به اندام های بدن است اما به دلیل اینکه رابط مغز و بدن یعنی نخاع آسیب دیده است از این رو هیچ پیامی دیگر از طریق نخاع به اندام های تحتانی بدن ارسال نمی شود.

ضایعه نخاعی کمر بر حسب محلی که دچار آسیب دیدگی شده است؛ علائم متفاوتی دارند. از شایع ترین علائم ضایعه نخاعی کمر می توان به:

• درد و فشار شدید در ناحیه کمر
• بی حسی و احساس گزگز یا مور مور شدن در پاها و انگشتان پا
• بی اختیاری در کنترل ادرار و مدفوع
• بروز اختلالات تنفسی بعد از آسیب دیدگی

ضایعه نخاعی کمر بر حسب شدت آن به دو نوع ضایعه نخاعی ناقص و ضایعه نخاعی کامل تقسیم می شود. در ضایعه نخاعی ناقص، تمامی حس ها و عصب های کمر آسیب نمی بیند و امکان درمان چنین ضایعه وجود دارد. اما در ضایعه نخاعی کامل یا قطع نخاع، عصب ها و نخاع های ناحیه کمر به طور کامل آسیب می بیند.

دلایل ضایعه نخاعی کمر

ضایعه نخاعی کمر به دو دلایل ضربه ای و غیرضربه ای ایجاد می شود. از شایع تریع دلایل ضربه ای می توان به:

وارد شدن ضربه مستقیم به کمر در حین حادثه

متاسفانه ضربه و آسیب به کمر بسیار متداول است اصولا ضربه ها در ابتدا باعث شکستگی یا آسیب به مهره ها می شود اما زمانی این ضربه ها خطرناک هستند که نخاع را در بربگیرند و واسط انتقال پیام بین مغز و بدن را دچار اختلال کنند.  از جمله شایع ترین ضربه ها و آسیب های کمر می توان به:

• سقوط از ارتفاع
• تصادفات رانندگی با ماشین یا موتور
• آسیب های ورزشی
• ضربه و جرح
• تیر خوردن و زخم های ناشی از گلوله

آسیب دیدگی دیسک ها و مهره های کمر

مهره های کمر با وجود استقامت و مقاومت بالایی که دارند؛ اما بسیار حساس و آسیب پذیرند؛ در صورتی که در حین حوادثی همچون رانندگی یا سقوط از ارتفاع، مهره های کمر دچار شکستگی شود، مهره های شکسته شده با گذشت زمان فشار زیادی را به نخاع و ریشه های عصبی وارد می کنند از این رو در صورتی که این عارضه به موقع درمان نشود نخاع و ریشه های عصبی دچار آسیب دیدگی می شوند و فرد به مرور زمان به ضایعه نخاعی کمر دچار می شود.

بیشتر در مورد تخصص دکتر علیرضا شیخی بدانید:

جراح مغز و اعصاب

از رایج ترین دلایل غیرضربه ای می توان به:

تومور نخاع کمر

تومورهای نخاعی، توده هایی هستند که بروی نخاع، رباط و مهره های ستون فقرات رشد می کنند اصولا اینگونه تومورها از سایر نقاط بدن به سمت نخاع هجوم می آورند از این رو بسیار پرتهاجمی و بدخیم هستند. فرد مبتلا به تومور از همان ابتدا علائم فلج و بی حسی در اندام ها را احساس می کند و در صورتی که تومورها به موقع از ناحیه نخاع کمر خارج نشود ممکن است بیمار به ضایعه نخاعی کمر نیز دچار شود.

عفونت ستون فقرات یا نخاع کمر

ستون فقرات و مهره های کمر زمانی عفونی می شوند که مهره های یا ساختار های اطراف نخاع به باکتری ها یا دیگر میکروارگانیسم ها آلوده شوند. زمانی که مهره های کمر فردی به ویروسی آلوده شود، علاوه بر رباط ها، دیسک ها، نخاع نیز در معرض آسیب قرار می دهد و در صورت درمان به موقع ممکن است فرد به ضایعه نخاعی کمر نیز دچار شود.

تنگی کانال نخاعی

تنگی کانال نخاعی خود نوعی بیماری ستون فقرات است که در اثر اختلالاتی همچون دیسک کمر، شکستگی مهره کمر و جابه جایی مهره های کمر ایجاد می شود از این رو درمان به موقع این بیماری ها بسیار اهمیت دارد و در صورتی که به موقع درمان نشود مشکلات و عوارض زیادی همچون ضایعه نخاعی کمر را به همراه دارد.

عوارض و دردهای ضایعه نخاع کمر

عوارض ضایعه نخاعی کمر بر حسب کامل یا ناقص بودن ضایعه متفاوت است  اما به طور کلی بیشتر ارگان ها و اجزای بدن را تحت تاثیر قرار می دهد.

فلج در اندام ها

فرد مبتلا به ضایعه نخاعی کمر، از ناحیه ای که عصب ها دچار آسیب دیدگی و ضایعه شده اند، به ناتوانی و فلج در اندام ها دچار می شود. این بی تحرکی و فلج عوارض زیادی همچون چاقی، زخم بستر، بیماری قلبی و عروقی و... به همراه دارد.

اختلال در روند مثانه و روده

یکی از شایع ترین و دردناکترین عوارض بعد از فلج و ناتوانی در اندام ها، اختلال در کنترل ادرار و مدفوع است. از آنجایی که ضایعه نخاعی سبب اختلال در روند پیام رسانی می شود از این رو مغز نیز دیگر قادر نیست به درستی پیام های مربوط به دفع ادرار را به مثانه ارسال کند. به دلیل اختلال در کنترل ادرار برخی بیماران به عفونت در مجرای ادرار نیز دچار شوند.

اختلال در روند گردش خون

ضایعه نخاعی کمر، روند گردش خون را نیز با اختلال همراه می کند و چون خون به درستی از مغز فرمان نمی گیرد، نمی  تواند خود را به اندام های پایینی بدن برساند و بیمار به لخته و تورم شدید در اندام های بدن دچار می شود.

اختلالات جنسی

توانایی باروری، نغوظ و بسیاری از عملکردهای جنسی بیمار در اثر ضایعه نخاعی کمر دچار اختلال می شود. البته شدت نوع عارضه بر حسب شدت ضایعه نخاعی متفاوت است و هر چه سطح ضایعه نخاعی بالاتر باشد، اختلالات جنسی بیشتر مختل می شود.

بروز دردها و اسپاسم های شدید

با آنکه فرد مبتلا به ضایعه نخاعی کمر به طور کامل قدرت لامسه و احساس درد را از دست داده است اما فرد بیمار پس از گذشت زمانی از قطع نخاع و به دلیل پیام های اشتباهی که از مغز به نخاع فرستاد می شود به دردها و اسپاسم های شدید  در ناحیه کمر و پاها دچار می شود خوشبختانه اینگونه دردها درمان دارند و بیمار با مراجعه به جراح مغز و اعصاب  می تواند به دردهای حاصل از قطع و آسیب دیدگی نخاع را تسکین دهد.

راههای پیشگیری و درمان ضایعه نخاع کمر

جدیدترین مقالات:

جراح ستون فقرات

متاسفانه با وجود پیشرفت های فراوان در زمینه جراحی و انواع روش های درمانی، اما هنوز روشی قطعی برای درمان ضایعه نخاعی کشف نشده است. و درمان های پیش رو تنها به منظور کم کردن دردها و عوارض حاصل از ضایعه نخاعی است. از جمله راههای توانبخشی و تسکین دهنده درد در افراد قطع نخاعی شامل:

• فیزیوتراپی به منظور تقویت عضلات و حفظ تعادل
• استفاده از ابزارهای حمایتی همچون ویلچر، واکر و کمربند طبی
• آموزش نحوه درست تخلیه ادرار و مدفوع
• استفاده از داروهای مسکن و ضدالتهاب برای درمان دردها و اسپاسم های عضلانی
• تحریک الکتریکی به منظور بازسایی و تقویت عضلات، کم کردن درد و بازگردانندن برخی عملکردها

از آنجایی که برای درمان ضایعه نخاعی کمر راهی وجود ندارد از این رو پیشگیری از آن بسیار اهمیت دارد. راههای پیشگیری از ابتلا به ضایعه نخاعی شامل:

• پیشگیری از حوادثی همچون حوادث رانندگی، سقوط از ارتفاع و...
• درمان به موقع بیماری و اختلالات ستون فقرات همچون دیسک کمر، شکستگی مهره کمر
• انجام اقدامات فوری در حین تصادفات رانندگی، به منظور پیشگیری از آسیب های کمر
• انتقال مناسب بیمار تصادفی به بیمارستان( این کار حتما باید توسط اوراژانس صورت بگیرد)